- ελεγεία
- Ποιητική σύνθεση σε δίστιχα (ο πρώτος στίχος εξάμετρος, ο δεύτερος πεντάμετρος). Η ε. πρωτοπαρουσιάστηκε στην Ιωνία κατά τις αρχές του 7ου αι. π.Χ. και φαίνεται ότι αρχικά συνοδευόταν από αυλό (η λέξη έλεγος είναι αρμενικής ή φρυγικής καταγωγής και σημαίνει αυλός). Οι Αλεξανδρινοί φιλόλογοι, ωστόσο, πίστευαν ότι η λέξη έλεγος ήταν ελληνική και σήμαινε θλίψη, θρήνο και ότι η ε. ήταν θρηνητικό άσμα. Στην πραγματικότητα, όμως, οι αρχαιότερες ε. είχαν ποικίλο περιεχόμενο: πολεμικές (Καλλίνος, Τυρταίος), ερωτικές (Μίμνερμος), ηθικές και φιλοσοφικές (Σόλων), γνωμικές (Θέογνις, Φωκυλίδης).
Με τους Αλεξανδρινούς ελεγειακούς ποιητές (Καλλίμαχος, Φιλητάς), η ε. έγινε άσμα που εξιστορούσε μυθικές και ερωτικές περιπέτειες και απέκτησε μελαγχολικό και συναισθηματικό τόνο, στοιχείο που θεωρείται το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του είδους, από το οποίο εμπνεύστηκαν οι Λατίνοι ποιητές. Με αυτούς (Κάτουλλος, Τίβουλος, Προπέρτιος, Οβίδιος) η ε. απέκτησε υποκειμενικό και αυτοβιογραφικό χαρακτήρα και –παρότι η σύγκριση είναι εξαιρετικά δύσκολη, εξαιτίας του ότι δεν διασώζεται τίποτα από την αλεξανδρινή παραγωγή– φαίνεται να πήρε νέα πνοή.
Αργότερα, ο όρος χρησιμοποιήθηκε για να υποδηλώσει όχι μόνο την ποιητική σύνθεση σε ελεγειακά δίστιχα αλλά οποιαδήποτε ποίηση ή πρόζα εμπνευσμένη από τα συναισθήματα του πόνου και της μελαγχολίας. Από τις ε. του Μεσαίωνα περίφημη είναι η ε. του Αρίγκο ντα Σετιμέλο, σε 500 δίστιχα, και η Madonna Fiammetta του Βοκάκιου, γραμμένη σε πεζό λόγο. Τον 18o και τον 19o αι. ο Γκέτε, ο Ρίλκε, ο Χέλντερλιν, ο Πάσκολι, ο Καρντούτσι και ο Ντ’ Ανούντσιο επανέλαβαν το αρχαίο μέτρο με ποικίλο περιεχόμενο. Παράλληλα, ο ελεγειακός τόνος άρχισε να διαμορφώνεται σε ποιήματα διαφόρων μέτρων και τελικά ταυτίστηκε με τον λυρικό τόνο.
(Μουσ.) Με τον όρο ε. υποδηλώνονται φωνητικά ή οργανικά κομμάτια με περιεχόμενο ανάλογο εκείνου της λογοτεχνικής ε. Μουσικές ελεγειακές σπουδές συναντούμε ήδη από τις αρχές των νεότερων χρόνων, όπως για παράδειγμα οι Elegiaci Carminis Harmonia των Γκακουίνους και Γκλαρεάνους, που είναι απανθίσματα τραγουδιών του 16ου αι., σε στίχους του Οβίδιου και του Βοήθιου. Αργότερα, με το είδος αυτό ασχολήθηκαν συνθέτες όπως ο Πέρσελ, ο Χέντελ, ο Μπετόβεν, ο Σούμπερτ, ο Μπέλα Μπάρτοκ, ο Στραβίνσκι κ.ά.
Παλιά έκδοση των «Ελεγειών» του Λατίνου ποιητή Τίβουλλου. Η ελεγεία, που εμφανίστηκε τον 7o αι. π.Χ. στην Iωvία, άκμασε στην Ελλάδα, στην Αλεξάνδρεια και στη Ρώμη.
* * *η (AM ἐλεγεία)θρηνητικό άσμα ή ποίημανεοελλ.ποίημα που αποτελείται από ελεγειακά δίστιχα.
Dictionary of Greek. 2013.